Zoals in het eerste deel over “Waarom is de Spaanse rechtspraak zo traag” de mogelijke oorzaken zijn aangegeven, bespreken we in dit tweede en tevens laatste deel of dit alles een oplossing heeft en wat de conclusie is.
Heeft dit alles een oplossing?
Het is niet zo duidelijk of dit allemaal kan worden opgelost door simpelweg het aantal rechters te vergroten. In feite is het aantal rechters in de loop der jaren toegenomen, maar dit aantal is niet evenredig gestegen met de bevolkingsgroei, de economische en juridische behoeften, en de ontwikkeling van de sociaal-economische sectoren. Een steeds verder ontwikkelde samenleving brengt meer en complexere conflicten met zich mee. Uiteindelijk wordt niet alles opgelost met meer middelen en rechters (zoals blijkt uit enkele regio’s waar de verhouding tussen rechters en productiviteit niet optimaal is), want er zijn meer factoren in het spel.
Een verschil zou gemaakt kunnen worden door te investeren in technologische innovatie, een gebied waarin Spanje achterblijft in vergelijking met andere landen (want verder zijn de investeringen in justitie vergelijkbaar). Het probleem zit niet in de uitgaven aan personeel en ambtenaren; het is misschien niet een kwestie van minder uitgeven of de middelen anders verdelen, maar een kwestie van investeren in technologie: digitalisering en het verbeteren van informatiesystemen. Landen die dit hebben gedaan, hebben de gerechtelijke congestie en de vertragingen aanzienlijk verminderd.
Daarnaast is een andere interessante oplossing het bevorderen van alternatieve geschillenbeslechtingsmethoden, zoals mediation, arbitrage of bemiddeling. Dit zou conflicten kunnen oplossen zonder dat ze bij een rechter belanden, wat de gerechtelijke machine zou ontlasten.
Tenslotte is een ingewikkeld en controversieel onderwerp, dat zelden ter sprake komt maar het vermelden waard is, de invoering van gerechtelijke kosten. Hoewel het Spaanse Constitutioneel Hof zich al heeft uitgesproken over dit onderwerp en duidelijk heeft gesteld dat het fundamentele recht op procesgang vooropstaat, kan men zich afvragen waarom Frankrijk en Spanje tot de weinige landen behoren die, in vergelijkbare situaties, geen gerechtelijke kosten hebben ingevoerd om massale of automatische rechtsgang te ontmoedigen.
Conclusie
De buitensporige en langdurige vertragingen bij de Spaanse rechtbanken ondermijnen de waarde van het rechtssysteem zelf en reduceren het fundamentele recht op effectieve rechtsbescherming zonder onnodige vertragingen tot een theoretisch begrip. Het simpele argument van een tekort aan middelen en rechters is geen geldige rechtvaardiging, zoals het Constitutioneel Hof (STC 87/2025 van 11 mei) stelde: “(…) ook al zijn de vertragingen in de procedure het gevolg van structurele of organisatorische tekortkomingen van de gerechtelijke organen of de enorme werkdruk die op hen rust, deze hypothetische organische situatie (…) verandert op geen enkele manier het ongegronde karakter van de vertraging (…), noch beperkt het het fundamentele recht van de burgers om tegen een dergelijke vertraging in te gaan, aangezien het niet mogelijk is de reikwijdte en inhoud van dat recht te beperken, gezien de plaats die een rechtvaardige en efficiënte rechtspraak inneemt in een democratische samenleving (…).”
Gezien de stand van zaken is het begrijpelijk dat veel cliënten verrast zijn door de vertragingen in hun zaken en procedures, en dat ze boos worden en klagen. Wij doen dat zelf ook vaak. Maar u moet weten dat in de meeste gevallen deze vertragingen niet kunnen worden veranderd door een actie van de advocaat, want zoals we in dit artikel aangaven, is dit hoe het systeem werkt, en er is weinig meer dat we kunnen doen, behalve klagen, wanneer de voortgang van de procedure afhankelijk is van derden. In dat opzicht, als u geen nieuws van ons of van de rechtbank krijgt, betekent dat niet dat we niets doen; waarschijnlijk zit de procedure vast in de inefficiënte Spaanse gerechtelijke machine. Maar desondanks blijven we u met aandacht en zorg bijstaan, zodat het proces, hoewel traag, veilig is voor u, uw rechten en uw belangen.
Rafael Montes Velástegui